मुंबई : जेव्हापासून UPSC चा निकाल आला आहे. तेव्हापासून यशस्वी उमेदवारांच्या अनेक प्रेरणादायी कथा समोर येत आहेत. अशीच एक कथा आहे अपंग कार्तिक कंसलची. ज्याने ISRO मध्ये शास्त्रज्ञ असूनही UPSC नागरी सेवा परीक्षा २०२१ मध्ये २७१ वा क्रमांक मिळवला.
२५ वर्षीय शास्त्रज्ञ आणि रुरकी येथील रहिवासी असलेल्या कार्तिकने ISRO मध्ये नोकरी करण्यासोबतच UPSC परीक्षेची तयारी कशी केली हे सांगितले. ते म्हणाले, “मला रोज नऊ तास काम करावे लागत असल्याने मी त्यानुसार अभ्यासासाठी वेळ काढत असे. कामाच्या दिवशी मी सकाळी ६ वाजता उठत असे. ८ वाजेपर्यंत अभ्यास करायचो आणि मग तयार होऊन ऑफिसला जायचो. ऑफिसमधून परतल्यावर संध्याकाळी ६.३० ते ११ वाजेपर्यंत अभ्यास करायचो. सुट्टीच्या दिवशी जास्त वेळ द्यायचो.
हे सर्व मिळवणे कार्तिकसाठी सोपे नव्हते. तो आठ वर्षांचा होता जेव्हा त्याला मस्क्यूलर डिस्ट्रॉफीचे निदान झाले. हा एक असा आजार आहे ज्यामध्ये शरीराचे अवयव हळूहळू काम करणे बंद करतात. यानंतर त्यांनी औषध आणि योगाचीही मदत घेतली.
पण शारीरिक दुर्बलतेमुळे त्याची इच्छाशक्ती कुठेही कमी झाली नाही. त्याने कठोर परिश्रम केले आणि सिव्हिल सर्व्हिसेस परीक्षा उत्तीर्ण करून आपले स्वप्न पूर्ण केले.
२०१८ मध्ये IIT रुरकी मधून पदवी घेतल्यानंतर, कार्तिक कंसल GATE आणि केंद्रीय लोकसेवा आयोग, अभियांत्रिकी सेवा परीक्षा यासह अनेक परीक्षा उत्तीर्ण झाले परंतु शारीरिक अपंगत्वामुळे त्याला प्लेसमेंट मिळू शकली नाही.
एका प्रसंगाची आठवण करून देताना त्यांनी प्रसारमाध्यमांना सांगितले की, “मी अभियांत्रिकी सेवा परीक्षेच्या प्राथमिक परीक्षेत चांगली कामगिरी केली होती, परंतु जेव्हा मुख्य परीक्षेची यादी आली तेव्हा असे आढळून आले की माझ्या अपंगत्वामुळे मी कोणत्याही पदासाठी पात्र नाही. . माझ्यासाठी तो कठीण काळ होता. मानसिकदृष्ट्या मी तयार होतो, पण मी माझ्या शारीरिक स्थितीचे काय करू शकतो ? माझं जग उध्वस्त झालं.”
त्याने उघड केले की अभियांत्रिकी सेवा नाकारल्यामुळे त्याला नागरी सेवा सुरू करण्यास प्रवृत्त केले. त्याला काहीतरी बनून बदल घडवायचा होता. जेणेकरुन अपंगत्वामुळे विद्यार्थ्यांचा प्रवेश मर्यादित राहणार नाही. त्यांना त्यांच्यासाठी उदाहरण व्हायचे होते.
कार्तिक तीन वेळा नागरी सेवा परीक्षेला बसला होता. २०१९ मध्ये पहिल्याच प्रयत्नात तो ८१३ वा क्रमांक मिळवण्यात यशस्वी झाला. जरी त्याला चांगले पद मिळत होते. पण त्याला आणखी मार्क्स वाढवायचे होते. २०२० मध्ये, तो पुन्हा UPSC नागरी सेवा परीक्षांना बसला. तो प्रिलिम्स क्रॅक करण्यात यशस्वी झाला पण मेन नंतर रँक मिळवण्यात तो अपयशी ठरला.
पण या अपयशाने त्याला कठोर परिश्रम करून चांगली रँक मिळवण्याची प्रेरणा दिली. लेखनात अडचण असूनही त्यांनी लेखी परीक्षेसाठी दररोज सराव केला. लहानपणापासूनच कार्तिकची आई ममता गुप्ता नेहमीच त्याचा सर्वात मोठा आधार होती. ते म्हणाले की त्यांच्या इच्छाशक्तीमुळेच कंसल यांनी सर्व अडचणींवर मात करून त्यांची स्वप्ने पूर्ण केली.
दरम्यान, महसूल विभागात काम करणारे त्याचे वडील एल.सी. गुप्ता आणि भाऊ वरुण कंसल हे देखील त्यांच्यासाठी आधारस्तंभ आहेत. कंसल सध्या आंध्र प्रदेशातील श्रीहरिकोटा येथे इस्रोमध्ये कार्यरत आहेत. UPSC उत्तीर्ण झाल्यानंतर प्रशासकीय सेवा किंवा महसूल सेवांमध्ये प्रवेश करणे अपेक्षित आहे. मात्र, सेवा वाटपाची यादी येणे बाकी आहे. पण कार्तिक कंसलचा संघर्ष इतरांसाठी उदाहरण आहे.
